Je ziet het gebeuren: als je mensen een compliment geeft, beginnen zij te glunderen. Ik ben bezig een serie afscheidsbezoeken te doen en bij iedereen wil ik iets positiefs zeggen. Iets waar ik hen voor bedank. De eerste begon spontaan te huilen (niet verwend aan het krijgen van complimenten), de ander bloosde, de derde glimlachte tevreden. In de Transactionele Analyse (TA) heet dit: het geven en ontvangen van strooks.
“Een strook wordt gedefinieerd als een eenheid van erkenning,” schrijven Stewart en Joines. (83) Eric Berne, vader van TA, wees op de basisbehoefte onder dit algemeen bekende fenomeen: “Als volwassenen verlangen wij volgens hem [Berne] nog steeds naar lichamelijk contact. Maar wij leren ook andere vervangende vormen van erkenning te gebruiken in plaats van fysieke aanraking. Een glimlach, een compliment, maar ook gefronste wenkbrauwen of een belediging, laten ons zien dat ons bestaan erkend wordt. Berne gebruikt de term honger naar erkenning om de behoefte aan een dergelijke bevestiging door anderen te beschrijven.” (83)
Daar hebben we een punt, om niet te zeggen een open zenuw: erkenning. Zonder dat gaan we dood, fysiek, mentaal maar ook spiritueel (dat laatste is denk ik onzichtbaar aanwezig in het eerste en het tweede). Maar TA kijkt nog even scherper: als we niet genoeg positieve strooks krijgen gaan we op zoek naar negatieve. (85) Ja, je bent therapeut of niet, je krijgt oog voor alles wat scheefgroeit in het mensenpark. We filteren onze strooks om ons huidige zelfbeeld in stand te houden. (87) En dat komt door vijf restrictieve regel die velen van ons in de jeugd hebben meegekregen. Claude Steiner heeft ze op een rij gezet:
- Geef geen strooks als je ze te geven hebt
- Vraag niet om strooks als je ze nodig hebt
- Accepteer geen strooks die je graag zou willen krijgen
- Weiger geen strooks die je niet wilt
- Geef geen strooks aan jezelf (88)
Hier herken ik wel het een en ander van. Hoever ben ik met het omgekeerde, het bouwen aan en bewaren van de eigenwaarde door erkenning? Ik ben goed in het eerste: ik geef graag en welbespraakt complimenten aan mensen. Ik vraag niet gemakkelijk om commentaar (nummer 2), ik ben er wat bang voor. Negatieve strooks zijn ook erkenning (nummer 3), maar niet simpel om te ontvangen. Ik leg niet gemakkelijk kritiek naast me neer. Brené Brown zegt dat zij alleen kritiek accepteert van mensen die net als zij in de arena staan, niet van de toeschouwers. Goed punt, sterk selectiemechanisme. Ik oefen ermee, maar restrictie 4 omgekeerd blijft een aandachtspunt. Ik denk, wat betreft restrictie 3, dat de mensen aan me kunnen zien dat ik blij ben met positieve feedback (voorwaardelijk over wat ik doe) of onvoorwaardelijk (over wie ik ben), en ik ben daar in de loop van de jaren beter in geworden. Ik weet wat ik waard ben.
Hoewel… Stewart en Joines stellen deze oefening voor: “Neem een flink stuk papier. Schrijf daar alles op wat u van uzelf goed vindt. Neem hiervoor zoveel tijd als u wilt. Als dat kan in het huis waar u woont, prik het dan ergens op waar u het vaak kunt zien; of houd het bij de hand. Vul de lijst aan, telkens als u weer iets goeds over uzelf bedenkt.” (93) Ik aarzel, maar snap het: het sterke is dat je het niet bij een enkel moment van denken houdt. Er komt een document, het blijft zichtbaar, er ontstaat een strookbank. Je kunt sparen, je strooks tellen. Strooks van anderen kun je erbij opslaan en op gezette tijden terughalen. (94)
Terecht wijzen zij erop dat zowel positieve als negatieve strooks belangrijk zijn. Het helpt ons om de werkelijkheid te leren kennen. “Dit geldt in onze jeugd maar ook als wij volwassen zijn.” (94) Nu ik in mijn werk steeds meer anderen help de weg te vinden in de wereld, zal ik onthouden hoe nuttig het geven van strooks is. Het creëert veiligheid. Dat stimuleert het experimenteren met nieuw gedrag. Als nieuw gedrag meer credits geeft op de strookbank staat de coachee voor de keuze: doorgaan met het oude gedrag of verder met het nieuwe? “Strooks zijn dus gedurende het hele coachingstraject belangrijk, maar vooral als er keuzen gemaakt moeten worden.” (153) Nicolette Kat vult deze tip aan met een goed idee: je kunt iemand laten oefenen met het geven van erkenning aan zichzelf. Doe elke week iets wat je rust brengt (voor mensen die altijd de Kritische Ouder ‘schiet op’ horen zeggen). Of vertel mensen dat je met coaching bezig bent en vraag hun ondersteuning (een voorwaardelijke positieve strook).
En bij alles wat lukt hoort een strook. Overwinningen moeten gevierd worden.
Naar aanleiding van: Ian Stewart & Vann Joines, Transactionele Analyse: Het Handboek voor persoonlijk en professioneel gebruik.7 Amsterdam: SWP, 2008. (Oorspronkelijke titel: TA Today: A New Introduction to Transactional Analysis. Nottingham: Lifespace Publishing, 1987, vertaald door Maarten J. Stoffel, Karen van der Zee en Jan W. Boshuizen).
Nicolette Kat: Coachen met een leeg hoofd: Helder en deskundig coachen als expert, gids en geweten.7 Culemborg: Van Duuren Media, 2018
